Het doel van de Participatiewet is om zoveel mogelijke mensen te begeleiden naar werk bij een reguliere werkgever, ook mensen die voor 2015 onder de Wajong en Wsw vielen en nu deel uitmaken van de doelgroep banenafspraak. Uit eerdere onderzoeken (zie o.a. de verkenning ‘Dienstverbanden en arbeidsvoorwaarden doelgroep Participatiewet’ is bekend dat juist de kwetsbare groepen vaak aangewezen zijn op tijdelijke en wisselende contracten en/of op kleine en oproepcontracten. Dat staat op gespannen voet met werk- en inkomenszekerheid, met alle risico’s van dien (o.a. schulden), en daarmee met de regie op je eigen leven (zie Borstlap). Het inzetten van het instrument detachering is een mogelijkheid voor gemeenten om deze groep werk- en bestaanszekerheid te bieden.

Om inzicht te krijgen met welke beleidsoverwegingen en op welke wijze gemeenten het instrument detachering inzetten voor kwetsbare groepen, heeft het Kenniscentrum inclusieve en sociale werkgelegenheid Regioplan gevraagd onderzoek te doen bij gemeenten en werkbedrijven.

De onderzoeksvraag

Regioplan heeft onderzocht met welk doel gemeenten het aanbieden van detacheringsdienstverbanden inzetten voor kwetsbare groepen en op welke wijze zij daarbij een balans zoeken tussen het bieden van zekerheid van inkomen en passend werk enerzijds en het levend houdend van de prikkel om door te stromen naar zo regulier mogelijk werk anderzijds.

Het onderzoek

Om deze vraag te beantwoorden heeft Regioplan een kwalitatief onderzoek uitgevoerd bij zes gemeenten: twee gemeenten die niet detacheren, twee gemeenten die detachering alleen tijdelijk inzetten en twee gemeenten die detachering ook langdurig inzetten.

De zes conclusies

1. Het wel of niet aanbieden van detacheringsdienstverbanden is lang niet altijd het resultaat van politiek-beleidsmatig debat en afwegingen

• In een deel van de onderzochte gemeenten heeft geen politieke en beleidsmatige discussie plaatsgevonden over de meerwaarde, het doel en de doelgroep van het aanbieden van detacheringsdienstverbanden. De keuze daarvoor wordt veelal overgelaten aan het werkbedrijf.
• Bij de andere gemeenten hebben politiek en/of beleid juist een uitgesproken standpunt voor of tegen het aanbieden van detacheringsdienstverbanden.

2. Detacheren wordt voor de doelgroep banenafspraak vooral gezien als tijdelijke opstap naar werk

• Gemeenten zien en/of gebruiken detacheringsdienstverbanden vooral als opstap naar regulier werk voor kwetsbare groepen om terughoudendheid van werkgevers weg te nemen. Sommigen gemeenten zetten als dat nodig is detachering langduriger in, maar nooit langer dan de duur van de inleenplek. Zij zien detachering dus vooral als re-integratie-instrument. Voor een deel van de doelgroep banenafspraak werkt dit ook goed.
• Voor het meest kwetsbare deel van de doelgroep banenafspraak zien de gesproken gemeenten dat het lastig is om een dienstverband voor onbepaalde tijd bij een reguliere werkgever te krijgen, ook na detachering. Zij hebben structurele begeleiding en aanpassing nodig. Voor deze groep zou het aanbieden van een vast detacherings-dienstverband bij het werkbedrijf een oplossing zijn om werk- en inkomenszekerheid te bieden. Dat gebeurt niet of vanwege (vermeende) financiële risico’s. Het structureel inzetten van detachering als instrument om kwetsbare groepen te laten participeren op de arbeidsmarkt, verhoudt zich volgens hen niet met de werking en financiering van de Participatiewet.

3. De vormgeving van detacheringen wordt mede bepaald door inschatting van financiële risico’s

• Het voorkomen van financiële risico’s speelt bij de meeste gesproken gemeenten een belangrijke rol bij het vormgeven van de detacheringscontracten. Dit leidt tot o.a. het inschakelen van private bemiddelaars, een beperking van het aantal contracturen en het sturen op volledige uitstroom uit de uitkering.
• De belangen en wensen van de uitkeringsgerechtigden worden wel meegenomen in de keuzes, maar vrijwel niet expliciet uitgevraagd.

4. Gemeenten en werkbedrijven verzinnen creatieve oplossingen om de kans op duurzaam werk te vergroten

• Om de kans op duurzaam werk bij werkgevers te vergroten zetten gemeenten en/of werkbedrijven creatieve oplossingen in. Bijvoorbeeld prikkels voor werkgevers om na de detachering een dienstverband aan te bieden, het sluitend maken van de business case voor langduriger detachering en het in gesprek gaan met werkgevers die zich nieuw vestigen in de regio.

5. Detacheringen dienen bedrijfsmatig belang van werkgevers

• Alle betrokkenen geven aan dat detachering ook het belang van werkgevers dient. Het is een goede manier om laagdrempelig kennis te maken met mensen van wie ze het van tevoren lastig vinden inschatten hoe ze gaan functioneren. Verder helpt het werkgevers bij het inrichten van een flexibele schil of bij het kunnen inspelen op een veranderende en dynamische vraag.
• Hoewel gemeenten er naar streven om alleen te detacheren naar werkgevers die de intentie hebben een dienstverband aan te bieden, zien sommige werkgevers gedetacheerden vooral als tijdelijke krachten.

6. Detacheringsconstructie soms op gespannen voet met behoefte aan bestaanszekerheid van werkenden.

• Uit eerder onderzoek en uit de gesprekken met gedetacheerden tijdens dit onderzoek komt naar voren dat de doelgroep banenafspraak grote behoefte heeft aan zekerheid.
• Of dit met detachering lukt, hangt af of gemeente, werkgever en werkende er in slagen om een detachering te laten resulteren in een (vast) dienstverband. Voor een deel van de doelgroep banenafspraak lukt dit. Voor het meest kwetsbare deel dat vaak ook is aangewezen op banen en/of werkgevers waar weinig kansen zijn om vast in dienst te komen, lukt dit nauwelijks of niet. Het aanbieden van een tijdelijke detacheringsovereenkomst als opstap lost voor deze groep het probleem niet op en draagt daarmee ook niet bij aan de gewenste zekerheid.
• Een deel van de gesproken gemeenten en werkbedrijven ziet het aanbieden van een detacheringsdienstverband voor onbepaalde tijd voor deze groep als oplossing, maar de financiële risico’s maken dat zij daar niet voor kiezen.
• De gemeenten en werkbedrijven spreken vrijwel unaniem de wens uit voor meer (financiële) ruimte om werknemers, ook na een eventuele overstap naar de werkgever, langer te kunnen begeleiden.

Lees het hele onderzoek met onder meer de succesfactoren die bijdragen aan de kans om detachering te laten uitmonden in een dienstverband bij een werkgever.